Είχαν Τηλεσκόπια οι Αρχαίοι Έλληνες;

Η Διπλανή εικόνα από το visaltis.blogspot.com
έκανε τον γύρω της ελληνικής blog-όσφαιρας πριν μερικές μέρες. Εκ πρώτης όψεως πράγματι μοιάζει σαν ο εικονιζόμενος/η να κοιτάει μέσα από ένα τηλεσκόπιο. Μας προξένησε κι εμάς μεγάλη εντύπωση η εν λόγω φωτογραφία και σκεφτήκαμε να το ψάξουμε λίγο περισσότερο.

Πρέπει να πούμε βέβαια ότι ήμασταν από την αρχή ιδιαίτερα επιφυλακτικοί στην ιδέα ότι μπορεί να είχε ανακαλυφθεί κάτι τέτοιο στην αρχαία Ελλάδα. Οι λόγοι γι αυτό είναι οι εξής (κυρίως):...


1) Το γυαλί στον αρχαίο κόσμο δεν είχε την μορφή με την οποία το έχουμε συνηθίσει εμείς στην καθημερινή μας ζωή (για την ακρίβεια το γυαλί μπήκε τόσο έντονα στη καθημερινότητα των ανθρώπων μόλις τους τελευταίους αιώνες). Υπήρχαν κατασκευές από γυαλί στην αρχαιότητα βέβαια, αλλά δεν είχαν τη διαύγεια που φανταζόμαστε σήμερα και δεν είναι γνωστή καμιά κατασκευή κυρτού φακού που θα ήταν απαραίτητη για την κατασκευή ενός τηλεσκοπίου. Οι αρχαίοι Έλληνες γνώριζαν τις βασικές ιδιότητες της οπτικής (διάθλαση, ανάκλαση κ.λ.π.) όπως μαρτυρούν άλλωστε και τα Οπτικά του Ευκλείδη. Είναι γνωστό επίσης ότι γέμιζαν γυάλινες σφαίρες με νερό για να τις χρησιμοποιήσουν ως ένα είδος μεγεθυντικού φακού. Όμως, φακοί από γυαλί για πρώτη φορά κατασκευάστηκαν κατά τον μεσαίωνα. Να σημειώσουμε εδώ ότι έχουν βρεθεί αρχαίοι φακοί (ηλικίας μέχρι και 3000 ετών) στην Αίγυπτο και στη Μεσοποταμία, αλλά αυτοί έχει αποδειχθεί ότι δεν κατασκευάστηκαν, αλλά σμιλεύτηκαν από κρυστάλλους κουάρτζ. Είχαν βέβαια πολύ χαμηλή διαύγεια για να χρησιμοποιηθούν σε τηλεσκόπια. Τους χρησιμοποιούσαν πιθανόν ως μεγεθυντικούς φακούς.

2) Το σχήμα του "τηλεσκοπίου" είναι σχεδόν κυλινδρικό. Επίσης η διάμετρος του είναι πολύ μικρή. Μια τέτοια κατασκευή δε θα μπορούσε να μεγενθύνει τίποτα σύμφωνα με τους γνωστούς κανόνες της οπτικής. Εκτός και αν θεωρήσουμε και πάλι ότι οι αρχαίοι είχαν τεχνολογία που δεν εμφανίστηκε παρά 1500 χρόνια και πλέον μετά.

Μερικές ακόμη παρατηρήσεις - απορίες
3) Αν προσέξετε καλύτερα θα δείτε ότι το άτομο που εικονίζεται δεν φαίνεται να κρατάει το εν λόγω αντικείμενο. Φαινεται σαν το χέρι του να είναι ανοιγμένο (με τα δάχτυλα να παίζουν) μπροστά από το αντικείμενο.
4) Το δεύτερο χέρι του ατόμου δεν φαίνεται να είναι πουθενά κοντά στο "τηλεσκόπιο" ώστε να το κρατάει. Αυτό θα ήταν απαραίτητο ώστε να σταθεροποιηθεί (εκτός και αν υπάρχει βάση που δεν φαίνεται).
5) Προσέξτε τον ερυθρό σχηματισμό κάτω αριστερά. Αυτός φαίνεται ότι αν προεκταθεί θα αγγίζει το "τηλεσκόπιο".

Εν κατακλείδι: Θα μπορούσαμε να εκφέρουμε καλύτερη γνώμη αν είχαμε όλη την εικόνα στα χέρια μας. Όμως με τις τεκμηριωμένες ιστορικές γνώσεις που υπάρχουν σήμερα και λαμβάνοντας υπ' όψη τις παραπάνω παρατηρήσεις, δεν μπορούμε να πούμε ότι το εν λόγω αντικείμενο είναι τηλεσκόπιο. Μάλιστα μπορούμε να πούμε ότι κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο να συνέβη στον αρχαίο κόσμο.

Τι μπορεί να είναι τότε; Δεν μπορούμε βέβαια να μαντέψουμε με τόσο λίγα δεδομένα. Θα δοκιμάσουμε όμως να δώσουμε μια άλλη πιθανή εξήγηση:

Μια άλλη ερμηνεία είναι ότι πρόκειται για μια άρπα (συγκεκριμένα το αρχαιοελληνικό τρίγωνον) και το άτομο που εικονογραφείται φαίνεται να παίζει μουσική. Το συγκεκριμένο θέμα άλλωστε είναι πολύ αγαπητό και σύνηθες στα ερυθρόμορφα αγγεία. Γι αυτό το χέρι του ατόμου έχει ανοικτά τα δάχτυλα (επειδή παίζει μουσική). Για τον ίδιο λόγο υπάρχει και ο ερυθρός σχηματισμός κάτω αριστερά. Είναι το δεύτερο κομμάτι του οργάνου που ενώνεται με το λεπτό στέλεχος που μοιάζει με τηλεσκόπιο. Οι χορδές της άρπας δεν φαίνονται είτε λόγω της χαμηλής ανάλυσης της φωτογραφίας είτε εξ' αιτίας ξεθωριάσματος του αγγείου με το χρόνο.
Δεν μπορούμε βέβαια να είμαστε σίγουροι, μπορεί να εικονίζεται κάτι το οποίο δεν μπορούμε να φανταστούμε. Απλά μια εκδοχή αναφέρουμε που μας φαίνεται πιο λογική.

Αγαπητοί φίλοι, μην παρασυρόμαστε από τηλε-ευαγγελιστές με μηδαμινή επιστημονική κατάρτιση. Μας παραμυθιάζουν για τους δικούς τους σκοπούς και ουσιαστικά κάνουν κακό στην Ελλάδα. Μην ξεχνάτε άλλωστε ότι εθνικό είναι ότι είναι αληθινό (Δ. Σολομώς).
http://paideia-gr.blogspot.com/2009/04/blog-post_885.html